Yaban Mersini Türleri

Türkiye florasındaki yabani yaban mersinleri; Vaccinium vitis-idea , Vaccinium uliginosum, Vaccinium myrtillus ve Vaccinium arctostaphylos türleri ile temsil edilmektedir.Bu türlerin sukkulent meyveleri yenilebilir ve bölgede ticari ya da ev ihtiyaçlarına yönelik olarak senenin belirli zamanlarında toplanmaktadır.Bu türler ; Kafkasya , batı ve güney Transkafkasya , Balkanlar ve Orta Asya ‘da tanımlanmışlardır.

Kültür yaban mersinine oranla meyveleri daha küçük ve dayanıksızdır. Raf ömürleri kısa oldugundan toplanıldıgından hemen tüketilmesi gerekmekte veya reçel marmelat yapılmalıdır. Reçel, marmelat yapımında meyveler kültür yaban mersinine göre daha çok renk vermektedir. Maliyetin düşük olması ve meyvenin suyunun daha iyi renk vermesinden dolayı reçel firmaları için aranılan bir üründür. Meyveleri toplanıldıktan sonra dondurucularda dondurularak yada şoklanarak uzun süre saklanabilir. Bu şoklanmış meyveler reçel, marmelat ve meyve suyu yapımında kullanılmaktadır.

Sağlık açısından da çok değerli bir üründür. Kültür formlu yaban mersinlerine oranla daha yüksek antioksidan içeriğe sahiptir. Firmamız doğal yaban mersini kurutulmuş ve dondurulmuş ürünlerini satmaktadır.

a-) Adi yaban mersini (Vaccinium myrtillus)

Vaccinium myrtillus Doğu Karadeniz ve Uludağ’da doğal olarak yetişen üzümsü bitkidir. Çalı formunda bir bitki olup puslu bir yüzeyi olan mavi ve siyah üzümsü meyveleri vardır. Giresun ve Ordu’da çalı formundaki bitkide yetişmelerinden dolayı “çalı çileği” olarak adlandırılan bu bitki Batı dillerinde “mavi çilek” olarak (örneğin İngilizce’de blueberry) adlandırılmaktadır. Ülkemizde değişik adlarla tanınmaktadır. Örneğin Rize’de “likapa”, Rize’nin Pazar ilçesinde “kaskanaka”, Ardeşen’de “çera veya çela”, Trabzon’da “ligarba”, “lifos” veya “Trabzon üzümü”, Artvin’de “morsivit” veya “mahabak” ve diğer bölgelerde “ayı üzümü”, “çay üzümü” veya “çoban üzümü” gibi adlarla tanımlanmaktadır. Ülkemizde yapılan bazı bilimsel çalışmalarda “yaban mersini” olarak adlandırılmakla birlikte Akdeniz’de doğal olarak yetiştirilen “mersin” ile karıştırılabilmektedir.

b-) Bataklık yaban mersini (Vaccinium uliginosum)

Kahverengi gövdeli ortalama 10-75 cm, bazen 1 m’ye kadar çıkabilen yaprak döken bir çalıdır. Yaprak kenarı tam olan ucu yuvarlak oval yapraklar 4-30 mm uzunluğunda ve 2-15 mm genişliğinde mavi-yeşil ağsı damarlıdır. 4-6 mm uzunluğunda vazo biçimindeki soluk pembe sarkık çiçekleri vardır. Yaz sonunda olgunlaşan yenebilen tatlı, küçük sulu ve etli meyvesi 5-8 mm çapında koyu mavi-siyahdır.

Geniş bir yayılış sahası vardır. Pireneler, Alpler ve Kafkasya; Asya’da Japonya ve Çin son olarak Kuzey Amerika’da Sierra Nevada ve Kayalık Dağlarında bulunur. Türkiye’de Karadeniz’in kuzey doğusunda rastlanır.

Bozkır, tundra, fundalık ve kozalaklı orman altlarında deniz seviyesinden 1700-3400 m yükseltideki ıslak asidik topraklarda yetişir.

c -)Kafkas yaban mersini (Vaccinium arctostaphylos)

Bu tür 1-6 m yükseklikte bir ağaççıktır. Kışın yapraklarını döker. Yapraklar 4-10 cm uzunluk ve 2-3 cm genişlikte, kenarları dişlidir. Meyve kırmızımtrak siyah renklidir. Doğu Karadeniz bölgesi ve kuzey Anadolu bölgesi dağlarının orman açıklarında yetişir. Yaprakları tanen, organik asitler ve glikozitler taşımaktadır. Taze yaprakların elle büküldükten sonra kurutulması ile elde edilen ürün eskiden “Trabzon çayı” veya “Sapanca çayı” ismiyle çay yerine kullanılır veya çayın içine ilave edilirdi. Halk arasında kullanılan diğer isimleri, Anadoluotu, Avcıüzümü,

2-Kültürü Yapılan Yaban Mersini Türleri

Ticari değere sahip ,bahçe tesis etmek suretiyle yetiştirilen türlerdir. Fidanları doku kültürü olarak üretilir . Meyveleri taze tüketime ve sanayiye uygundur .  Sitemizde resimlerine ve bilgilerine yer verilen yaban mersinileri bu türlere aitdir.

a- Yüksek Çalı Formlu  Yabanmersini (Vaccinium Corymbosum)

Günümüzde ticari olarak yetiştirilen ve melezlemeler sonucunda elde edilmiş  yüzlerce çeşidi olan yüksek çalı formlu yabanmersini içinde kuzey orjinli (Vaccinium corymbosum L.) ve güney orjinli (Vaccinium corymbosum L. ,Vaccinium darrowi Camp. ve                   Vaccinium australe L. melezleri) yaban mersini olmak üzere farklı iki grup yer almaktadır. Yüksek çalı formlu yaban mersini dik büyüme gösterir .

Kışın yaprağını döker ,2-4.5 m boylanabilir. Ancak kültüre alındığında 1-3 m arasında boylanmasına müsaade edilir.Yaprakları eliptik veya ovaldir.  Yaprak 7.5 cm uzunluğunda alt yüzeyler ince tüylü kenarları düz ve dip kısmına yakın ekstradan çiçek nektarını görülebilir. Yaprağın üst epidermisi mum tabaksıyla kaplıdır. Stomalar yaprak alt yüzeyinde bulunur.

Düzenli meyve verme ve gelişme için tavşan gözü yaban mersini çeşitlerinden daha yüksek soğuklamaya ihtiyac duyarlar.Kuzey orjinli yüksek çalı formlu yaban mersini çeşitleri , Tavşan gözü yabanmersinine göre kış şartlarına daha dayanıklıdır. İklime alışmaya bağlı olarak sürgünleri -20 ile -40 ºC zarar görür. Çiçek tomurcukları dinlenme dönemindeyken -30 ile -35 ºC dereceye kadar dayanabilir. Meyveleri 1.5-2 gram ağırlığında olup meyve rengi mavi siyah , meyve kabukları yumuşak , çekirdek sayıları ise daha azdır. Çiçeklemeden sonra 45-75 gün içerisinde meyveleri olgunlaşır.

b-Tavşan Gözü  Yaban Mersini ( Vaccinium Ashei Reade)

Vaccinium ashei Reade dik ve kuvvetli büyüme gösterir. 10m boylanabilinir ancak kültüre alındığında  1-3 m’ ye budanmalıdır. Yaprakları küçük, oval veya eliptik olabilir. Meyveleri 1,2 ile 1,5 gram ağırlığında, mavi-siyah renkte, sert kabuklu ve fazla çekirdeklidir.  Çiçek tomurcukları kış döneminde -24 C ile 30C’lere dayanabilir. Meyvelerin raf ömrü diğerlerine göre daha uzundur. El ile hasat için bitki boyunun 80 cm’de olması tercih edilir. Meyveleri taze ve sanayilik olarak üretilebiliir. Meyveler matlaşmaz. Çiçeklerdeki taç yapraklar döküldükten sonra 90 gün içinde meyveler olgunlaşır.  Tam olgunlukta toplansalarda bu durumu uzun süre muhafaza eder ve buruşmazlar.